محمد کشوری-گروه طیف
اخیراً گزارش سالیانه ترکسل، اپراتور مشهور ترکیه‌ای-که روزگاری بنا بود بجای MTN شریک ایرانسل شود اما “قسمتش” نشد- را بررسی می‌کردم. تقریباً ۸۰ درصد این گزارش که با شعار «ترکسل: اپراتور دیجیتالی» تهیه شده بود بر خلاف گزارشهای سنتی اپراتور تلفن همراه که مملو از اعداد و ارقام مشترکین اعتباری و دائمی، فروش سیم کارت، میزان پوشش شبکه و .. است مرتبط با خدمات دیجیتالی بر بستر شبکه ترکسل بود. ترکسل تقریبا در همه حوزه ها از بانکی گرفته تا موسیقی، فیلم و چندرسانه‌ای، شبکه اجتماعی و پیام رسان و خرید الکترونیکی پلتفرم ها و اپلیکیشنهایی دارد که مجموعاً ۱۵۰ میلیون کاربر دارند؛ اپراتوری که مجموعاً ۵۰ میلیون مشترک در داخل و خارج از ترکیه دارد، ۱۵۰ میلیون کاربر خدمات دیجیتالی دارد و در سال ۲۰۱۸ شاهد رشد ۲۳ درصدی درآمد خود بوده است. اپلیکیشن Paycell که یک اپ بانکی است، تنها ۵ میلیون کاربر دارد ویا Bip که پیام رسان است با ۲٫۸ میلیون کاربر امکان تماس رایگان بر بستر اپ و تماس با تمام شماره های ثابت و سیار در ترکیه را فراهم کرده است. جالب آنکه ترکسل یک سرویس IPTV هم دارد که ۳٫۱ میلیون مشترک دارد و نکته آخر اینکه حدود ۶۸ درصد از مشترکین ترکسل مشترکین خدمات باندل شده هستند و ترکیبی از خدمات ثابت، سیار و دیجیتالی را به صورت یک بسته خدمتی دریافت میکنند.
اما در سوی مقابل در بازار ارتباطات ایران چه خبر است؟ بعد از رشد بسیار خوب در توسعه پوشش و افزایش سرعت دسترسی در شبکه های ثابت و سیار انتظار می رفت اپراتورها تمرکز جدی در توسعه خدمات دیجیتالی و استفاده از ظرفیت عظیم ایجاد شده در تنوع بخشی به سبد درامدی خود نمایند. اما آنچه به چشم مشتریان می آید چیست؟ اکتفا به درآمدهای حاصل از بسته فروشی اینترنت و حداکثر سرویس های ستاره فلان مربعی که با کمک صدا و سیما به دنبال عضویت شبه اجباری مشترکان است و چه راه ساده ای برای کسب درآمد! گویا بعضی از این خدمات ستاره فلان مربع، که ماهیانه تا ۱۸۰۰۰ تومان از مشتری کسب درآمد میکنند –که مقایسه با ARPU صوت و دیتای اپراتورها رقم قابل توجهی است- به دهان اپراتورها خوب مزه کرده است.
برای تحقق تحول دیجیتالی در خدمات اپراتورها هم نهادهای نظارتی و در راس آنها کمیسیون تنظیم مقررات و هم اپراتورها باید این بیراهه را اصلاح کنند. از یک سو رگولاتور باید جلوی این روند گسترش خدمات ارزش افزوده پیامکی و ستاره مربعی که مثل دوپینگ شبه مشروع و بلکه نامشروع مانع حرکت اپراتورها میشود را بگیرد. خدماتی که ارزش اجتماعی و واقعی هم ندارد و مشتریان را نیز ناراضی و بدبین میکند. همچنین رگولاتور لازم است تمهیداتی برای تسهیل حرکت اپراتورها به سمت خدمات دیجیتالی بیاندیشد. یکی از این تمهیدات محدودیت شدید در مقررات خدمات ارزش افزوده محتوایی پیامکی و ستاره مربعی (USSD) و در مقابل کاهش قابل توجه حق السهم دولت از خدمات دیجیتالی اپراتورهاست. اپراتورها هم در مقابل خوب است اندکی به دور و اطراف خود نگاه کنند و نمیگویم از ودافون و ارنج در اروپای غربی که از همین ترکسل و حتی ترک‌تلکام بیاموزند. اگر امروز در حرکت و کسب مشتری از خدمات دیجیتالی سستی کنند قطعاً در آینده نزدیک درآمدهای بخش صوت و ارزش افزوده محتوایی نمی تواند جوابگوی هزینه ها و انتظارات بالای سهامداران آنها باشد.